Аўтызм азначае, што чалавек развіваецца іншым чынам і мае праблемы з камунікацыяй і ўзаемадзеяннем з іншымі людзьмі, а таксама незвычайныя віды паводзін, такія як паўтаральныя рухі або захопленасць вельмі вузкаспецыялізаванымі інтарэсамі. Аднак гэта толькі клінічнае вызначэнне, і гэта не найважнейшае з таго, што неабходна ведаць пра аўтызм.
Дык вось, што ж павінен ведаць пра аўтызм звычайны чалавек? Існуе велізарная колькасць памылак, важных фактаў, пра якія людзі нават не падазраюць, і некалькі ўніверсальных ісцін, якія заўсёды ігнаруюцца, калі гаворка ідзе пра інваліднасць. Вашай увазе прадстаўлены цікавы артыкул з англамоўнай крыніцы “Ten Things Everyone Should Know About Autism” (пераклад). Такім чынам:
- Аўтызм разнастайны. Вельмі, вельмі разнастайны. Калі-небудзь чулі прымаўку: “Калі вы ведаеце аднаго аўтычнага чалавека, то вы ведаеце… толькі аднаго аўтычнага чалавека”? Гэта праўда. Нам падабаюцца зусім розныя рэчы, мы па-рознаму сябе паводзім, у нас розныя таленты, розныя інтарэсы і розныя навыкі. Збярыце групу аўтычных людзей і паглядзіце на іх. Вы выявіце, што гэтыя людзі гэтак жа моцна адрозніваюцца адзин ад аднаго, як і нейратыпічныя людзі. Магчыма, аўтысты адрозніваюцца адзін ад аднаго нават мацней. Кожны аўтычны чалавек індывідуальны, і вы не можаце зрабіць ніякіх здагадак аб ім толькі на аснове яго дыягназу, акрамя як “Напэўна, у гэтага чалавека ёсць праблемы з камунікацыяй і сацыяльным узаемадзеяннем”. І, пагадзіцеся, гэтая вельмі агульная заява.
- Аўтызм не вызначае асобу чалавека… але ён усё роўна з’яўляецца фундаментальнай часткай нашай сутнасці. Насамрэч аўтызм – гэта толькі адна з мноства з’яў, і большасць з іх не з’яўляюцца дыягназамі. “Я аўтыстка, але таксама ў мяне вялізныя праблемы з арганізацыяй сваіх дзеянняў і з пераключэннем на новую задачу. Мне выдатна даецца чытанне, але ёсць сур’ёзныя праблемы з арыфметыкай, але не з лікам. Я альтруістка, інтраверт, у мяне ёсць уласнае меркаванне з любой нагоды, і я прытрымліваюся ўмераных поглядаў у палітыцы. Я хрысціянка, студэнтка, вучоны.” Як шмат усяго ўваходзіць у ідэнтычнасць! Аднак аўтызм усё гэта крыху размалёўвае, як быццам вы глядзіце на нешта скрозь каляровае шкло.
- Наяўнасць аўтызму не робіць ваша жыццё бессэнсоўным. Інваліднасць у цэлым не азначае, што ваша жыццё бессэнсоўнае, і ў гэтых адносінах аўтызм не адрозніваецца ад любой іншай інваліднасці. Абмежаванні ў камунікацыі і сацыяльным узаемадзеянні разам з цяжкасцямі ў навучанні і сэнсарнымі праблемамі, якія нам уласцівыя, не азначаюць, што жыццё аўтычнага чалавека горш за жыццё нейратыпічнага чалавека. Часам людзі мяркуюць, што калі ў вас ёсць інваліднасць, то ваша жыццё па вызначэнні горш, але я думаю, яны проста занадта схільныя глядзець на ўсё з уласнага пункта гледжання. Людзі, якія ўсё сваё жыццё былі нейратыпікамі, пачынаюць думаць пра тое, што б яны адчулі, калі б раптам страцілі свае навыкі… у той час як у рэальнасці трэба ўяўляць, што ў іх ніколі гэтых навыкаў і не было, ці што ў іх развіліся іншыя навыкі і іншы погляд на свет. Сама па сабе інваліднасць з’яўляецца нейтральным фактам, а не трагедыяй. У дачыненні да аўтызму трагедыя – гэта не сам аўтызм, а звязаныя з ім забабоны. Няважна, якія абмежаванні ёсць у чалавека, аўтызм не перашкаджае яму быць часткай сваёй сям’і, часткай сваёй супольнасці і чалавекам, чыё жыццё мае неад’емную каштоўнасць.
- Аўтычныя людзі здольныя на каханне ў той жа ступені, што і любыя іншыя людзі. Каханне да іншых людзей не залежыць ад здольнасці бегла казаць, разумець выраз чужых твараў. Магчыма, мы не ўмеем капіраваць эмоцыі іншых людзей, але мы здольныя на такое ж спачуванне, што і ўсе астатнія. Мы проста інакш гэта выказваем. Нейратыпікі звычайна спрабуюць выказаць спачуванне, аўтысты (прынамсі, тыя з іх, якія падобныя на мяне, як я ўжо казала – мы вельмі розныя) спрабуюць выправіць праблему, якая першапачаткова засмуціла чалавека. Я не бачу прычын лічыць, што адзін падыход лепшы за другі. Аўтычныя дарослыя, з любой формай аўтызму, могуць улюбляцца, уступаць у шлюб і заводзіць сям’ю. Некалькі маіх знаёмых аўтыстаў жанатыя ці ходзяць на спатканні.
- Наяўнасць аўтызму не перашкаджае чалавеку вучыцца. Насамрэч не перашкаджае. Мы расцём, і мы вучымся на працягу ўсяго жыцця, гэтак жа, як і любы іншы чалавек. Я прайшла доўгі шлях ад двухгадовай дзяўчынкі, якая амаль кругласутачна плакала наўзрыд, увесь час бегала кругамі і ўладкоўвала бурныя істэрыкі ад дакранання ваўнянай тканіны. Цяпер я вучуся ў каледжы, і я амаль дабілася незалежнасці. У добрым становішчы, пры добрых настаўніках навучанне будзе практычна непазбежным. Менавіта на гэтым павінны засяродзіцца даследаванні аўтызму: як найлепш навучыць нас таму, што нам неабходна ведаць пра гэты свет, які не прыстасаваны для нас.
- Паходжанне аўтызму амаль цалкам генетычнае. Спадчынны складнік аўтызму складае каля 90%, што азначае, што амаль кожны выпадак аўтызму можна звесці да пэўнай камбінацыі генаў, няхай гэта будзе “гены батанікаў”, якія перадаліся ад вашых бацькоў, ці ж гэта новыя мутацыі, якія ўзніклі толькі ў вашым пакаленні. Аўтызм ніяк не звязаны з тымі прышчэпкамі, якія вам рабілі, і ён ніяк не звязаны з тым, што вы ясьце.
- Аўтычныя людзі – гэта не сацыяпаты. “Аўтызм” часта звязваюць з вобразам чалавека, якому абсалютна пляваць на існаванне іншых людзей, у той час як у рэальнасці гэта проста праблема камунікацыі. Нам не пляваць на іншых людзей. Больш за тое, я ведаю некалькіх аўтыстаў, якія так панічна баяцца выпадкова сказаць “нешта не тое” і закрануць чужыя пачуцці, што ў выніку ўвесь час саромеюцца і нярвуюцца. Нават невербальныя аўтычныя дзеці праяўляюць такую ж прыхільнасць да сваіх бацькоў, што і не аўтычныя. У рэальнасці, аўтычныя дарослыя здзяйсняюць злачынствы значна радзей, чым нейратыпікі.
- Няма ніякай “эпідэміі аўтызму”. Іншымі словамі: расце колькасць людзей, у якіх дыягнаставаны аўтызм, але агульны лік аўтычных людзей застаецца ранейшым. Даследаванні, праведзеныя сярод дарослых, паказваюць, што ўзровень аўтызму сярод іх такі ж, як і сярод дзяцей. З чым жа звязаны ўсе гэтыя новыя выпадкі? Проста з тым, што зараз ставяцца дыягназы і пры мякчэйшых формах аўтызму. У выніку, колькасць дыягназаў “разумовая адсталасць” знізілася, а колькасць дыягназаў “аўтызм”, адпаведна, узрасла.
- Аўтычныя людзі могуць быць шчаслівыя і без вылячэння. І гаворка не ідзе пра нейкае другагатунковае шчасце па прынцыпе “лепш нешта, чым нічога”. Не, зразумейце мяне правільна: гэта цяжкае жыццё. Свет не прыстасаваны для існавання аўтыстаў, а аўтычныя людзі і іх сем’і кожны дзень сутыкаюцца з чужымі забабонамі. Аднак шчасце пры аўтызме не зводзіцца да “мужнасці” ці “пераадоленні”. Гэта проста шчасце. Не абавязкова быць нармальным, каб быць шчаслівым.
- Аўтычныя людзі жадаюць быць часткай гэтага свету. Мы сапраўды гэтага жадаем… проста на нашых уласных умовах. Мы жадаем, каб нас прымалі. Мы жадаем вучыцца ў школе. Мы жадаем працаваць. Мы жадаем, каб нас слухалі і пачулі. У нас ёсць надзеі і мары аб нашай будучыні і аб будучыні гэтага свету. Мы хочам унесці свой уклад. Разнастайнасць грамадства азначае, што пры ўзнікненні праблемы, у нас пад рукой будуць розныя розумы, і нехта з іх знойдзе рашэнне.
https://zav.minsk.gov.by/tsentr-gigieny-i-epidemiologii-informiruet/3697-10-faktov-pro-autizm-kotorye-stoit-znat-kazhdomu